ιστολόγιο δημήτρη ιατρού: Η Ελληνική σημαία και η σημασία της

άποψη της μεγάλης σημαίας στην περιοχή Κερί Ζακύνθου

Το 1822, μόλις ένα χρόνο μετά την διακήρυξη της ανεξαρτησίας και το ξεκίνημα του αγώνα των Ελλήνων, γίνεται η Ά Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου.

Το "Προσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος" που προέκυψε από αυτή την συνέλευση, είναι ουσιαστικά το πρώτο ελληνικό Σύνταγμα. Στις παραγράφους ρδ' και ρε' υπάρχει η πρώτη απόφαση για τη μορφή της ελληνικής σημαίας. Το Πολίτευμα καθιέρωσε τα χρώματα κυανό και λευκό και ανέθεσε στο Εκτελεστικό Σώμα να προσδιορίσει το σχήμα και τις λεπτομέρειες που αφορούσαν τη χρήση της μορφή της.

Έτσι, με βάση τα δύο αυτά άρθρα, ο Πρόεδρος του Εκτελεστικού Σώματος, Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, εκδίδει στις 15 Μαρτίου του 1822 στην Κόρινθο το Διάταγμα 540:

Σημαία της ξηράς

Σημαία της θάλασσας

Σύμφωνα με μια θεωρία οι εθνοπατέρες θέλησαν να αποφύγουν το κόκκινο και το πράσινο, χρώματα δηλαδή που συνδέονταν με την ισλαμική Οθωμανική Αυτοκρατορία. Σύμφωνα με άλλη θεωρία, η επιλογή των χρωμάτων έγιναν για να συμβολίζει το γαλάζιο της θάλασσας του Αιγαίου και το λευκό των κυμάτων. Η πιο διαδεδομένη θεωρία για το πλήθος των λωρίδων, είναι ότι συμβολίζουν τις συλλαβές της φράσης «ελευθερία ή θάνατος», οι πέντε κυανές τις συλλαβές Ε-λευ-θε-ρί-α και οι τέσσερις λευκές ή θά-να-τος. Οι θεωρίες για την επιλογή των χρωμάτων και το συμβολισμό των λωρίδων κρίνονται όμως συχνά ως λαϊκοί θρύλοι.

Σε μια προσπάθεια τεκμηρίωσης, θα λέγαμε ότι το μόνο στοιχείο που μπορούμε να ισχυριστούμε ότι αντιλαμβανόμαστε, κι αυτό καθαρά από ιστορική και εθνολογική έρευνα, είναι η χρήση του σταυρού ως κύριου γνωρίσματος: ο σταυρός ήταν το σύμβολο που ένωνε τους απανταχού Έλληνες, ταυτίζοντάς τους με το Χριστιανισμό και το Βυζάντιο και φέρνοντάς τους σε άμεση (θρησκειολογική και πολιτιστική) αντιδιαστολή με τους μουσουλμάνους Οθωμανούς. Η Εκκλησία, στα δύσκολα και σκοτεινά χρόνια που διήλθε ο υπόδουλος ελληνισμός, υπήρξε το μοναδικό σημείο στήριξής του, υποβαστάζοντας την πίεση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και στηρίζοντας το Έθνος υλικά, πνευματικά και με κάθε άλλο δυνατό τρόπο.

Από την άλλη, υπάρχουν πολλές και διάφορες εκδοχές, οι οποίες προσπαθούν να αποκρυπτογραφήσουν το νόημα των δύο χρωμάτων: η επικρατέστερη φέρει το κυανό και το λευκό να συμβολίζουν το γαλάζιο ουρανό και τη γαλάζια θάλασσα που περιβάλλει την Ελλάδα και τα λευκά σύννεφα και το λευκό αφρό των κυμάτων της θάλασσας. Άλλη εκδοχή φέρει το λευκό να συμβολίζει την αγνότητα της ελληνικής Επανάστασης, τον καθαρό και άσπιλο σκοπό των Ελλήνων, ενώ το κυανό την ουράνια δύναμη, η οποία προστάτευε τους αγωνιστές («ουρανοχρωματισμένη και σαν κρίνο αγρού λευκή»). Τα ίδια, όμως, χρώματα κατά την Ελληνική Επανάσταση υποδήλωναν «τήν δικαιοσύνην καί τήν πίστην τό κυανόν, τήν ηθικήν καθαρότηταν καί τήν αγνότηταν τού σκοπού τό λευκόν». Θα μπορούσε επίσης να λεχθεί ότι το άσπρο συμβολίζει τα χιονισμένα βουνά και το γαλάζιο τη σοβαρότητα του ελληνικού λαού. Έχει υποστηριχτεί η άποψη ότι τα δύο χρώματα προέρχονται από την κλασική ελληνική αρχαιότητα της Αθήνας, αφού το λευκό και το γαλάζιο ήταν τα χρώματα του πέπλου της ιερουργίας της θεάς Αθηνάς.

Η ίδια άποψη συνδέει τη μεν σημαία της ξηράς με τη σημαία του Νικηφόρου Φωκά και τη δε σημαία της θάλασσας με τη σημαία των Καλλέργηδων (οι οποίοι ήταν απόγονοι του Νικηφόρου Φωκά), ενώ για τον κυανόλευκο συνδυασμό κάνει συσχετισμό με την επίσημη στολή των Βυζαντινών και τη σημαία του βυζαντινού στόλου. Ο Νικόλαος Ζαφειρίου αναφέρει ότι κυανόλευκα ήταν τα σήματα (σημαίες) των συνταγμάτων του Μέγα Αλέξανδρου, αλλά και ότι οι Ιουδαίοι ξεχώριζαν τους Έλληνες από τα λευκά ενδύματα με κυανά περιζώματα, όπως αναφέρεται στην Καινή Διαθήκη, γι' αυτό και βλέποντας τους μαθητές του Ιησού με παρόμοια ενδυμασία, τους κατηγόρησαν ως ελληνίζοντες. Κυανόλευκα ήταν και οικόσημα και η αυτοκρατορική σημαία των δυναστειών των Μακεδόνων (9ος - 11ος αιώνας) και των Παλαιολόγων (13ος - 15ος αιώνας), αλλά και ο θρόνος του Οικουμενικού Πατριάρχη. Υπάρχει επίσης και η εκδοχή που φέρει τα χρώματα να συμβολίζουν τη βράκα του ναυτικού και τη φουστανέλα του στεριανού.

Ερχόμενοι στην ερμηνεία των εννέα παράλληλων κυανόλευκων γραμμών, πρέπει να αναφέρουμε ότι η επικρατέστερη ερμηνεία φέρει τον αριθμό των γραμμών να αντιστοιχεί στις εννέα συλλαβές της φράσης «Ελευθερία ή Θάνατος», την οποία χρησιμοποιούσαν συχνότατα οι αγωνιστές της Επανάστασης, δηλώνοντας την απερίσπαστη προσήλωση και αφοσίωσή τους στην επίτευξη του υψηλότερου των αγαθών, της ελευθερίας, για την απόκτηση της οποίας δεν δέχονταν κανένα απολύτως συμβιβασμό και ήσαν πανέτοιμοι να την αποκτήσουν με όλα τα μέσα, δίνοντας ακόμη και την ίδια τους τη ζωή. Παραλλαγή αυτής της εκδοχής φέρει τον αριθμό των γραμμών να αντιστοιχεί στον αριθμό των γραμμάτων της λέξης Ελευθερία, το υπέρτατο αγαθό για κάθε άνθρωπο, ένα αγαθό για το οποίο οι Έλληνες στο ρου της ιστορίας πάντοτε πολεμούν και χύνουν αίμα για να το αποκτήσουν. Επίσης, θυμίζουμε ότι ο αριθμός εννέα (9) ανέκαθεν θεωρούνταν ιερός και μυστικιστικός, ενώ υπάρχει και η ερμηνεία ότι η εναλλαγή των κυανών και των λευκών γραμμών συμβολίζει τα κύματα του Αιγαίου Πελάγους.

Χρήσιμοι σύνδεσμοι:

Πηγές: